Omacnica prosowianka (Ostrinia nubilalis) należy do najgroźniejszych gospodarczo szkodników w uprawie kukurydzy, który powoduje co roku istotne szkody na plantacjach kukurydzy. Wedle szacunków Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) gąsienice omacnicy prosowianki odpowiedzialne są za zniszczenie ok. 4 procent rocznych zbiorów kukurydzy w skali całego świata. Odpowiada to zapotrzebowaniu pokarmowemu dla około 60 milionów ludzi.
Opis omacnicy prosowianki
Omacnica prosowianka należy do rodziny omacnicowatych i jest żółtobrązową ćmą o rozpiętości skrzydeł wynoszącej ok. 3 cm. Samiec omacnicy prosowianki jest nieco mniejszy i ciemniejszy niż samica. Omacnica prosowianka prowadzi nocny tryb życia, zaś w ciągu dnia odpoczywa na roślinach. W zależności od regionu pierwsze ćmy przylatują z ubiegłorocznych upraw kukurydzy na nowe plantacje od połowy czerwca. Fala przylotów osiąga swój punkt kulminacyjny zazwyczaj w lipcu, utrzymuje się jednak aż do sierpnia. Białawe, połączone ze sobą jaja składane są przez samiczkę omacnicy prosowianki w godzinach wieczornych i nocnych na spodniej stronie liści kukurydzy. Jako miejsce znoszenia jaj preferowane są przy tym większe liście pośrodku rośliny. Średnia wielkość gniazda z jajami wynosi do 40 jaj, z których po upływie jednego do dwóch tygodni wykluwają się wybarwione żółtawo gąsienice.
Rozwój omacnicy prosowianki
Larwy omacnicy prosowianki rozprzestrzeniają się szybko i wyżerają chodniki w kolbach kukurydzy i łodygach. Obłamane wiechy kukurydzy stanowią tutaj wyraźne oznaki żerowania larw. W miejscach pęknięć łodygi kukurydzy można zauważyć po bliższym przyjrzeniu się otwory, z których wypada mączka powstała w wyniku drążenia chodników w łodydze oraz odchody larw omacnicy prosowianki. Ich ślady można odnaleźć w pachwinach liści położonych poniżej. Korytarze wydrążone wewnątrz łodygi mogą sięgać od czubka do podstawy łodygi i prowadzić do istotnego ograniczenia stabilności, jak i plonów kukurydzy. Nierzadko zdarza się, że wygryzione otwory i chodniki można znaleźć także w kolbach. (zdjęcie: szkody powstałe w wyniku żerowania patrz doświadczenie polowe Markoldendorf). Omacnica prosowianka powoduje jednak nie tylko ubytki plonu. Miejsca jej żerowania stanowią ponadto punkty dostępu dla zarodników grzybów, które znajdują w ten sposób idealne możliwości rozwoju wewnątrz łodygi kukurydzy. Osadzają się w nich pleśnie, w tym i takie, które tworzą niezwykle toksyczne metabolity (mikotoksyny). Zbyt wysoki poziom mikotoksyn prowadzi natomiast do dalszego pogorszenia jakości na plantacjach kukurydzy i ma negatywny wpływ na możliwość jej sprzedaży.
Omacnica prosowianka – zintegrowana koncepcja zwalczania
Metoda mechaniczna
Pierwszym i najważniejszym elementem koncepcji zwalczania omacnicy prosowianki jest mechaniczne rozdrobnienie resztek ścierniska na polach kukurydzy jesienią. Omacnica prosowianka hibernuje jako larwa w resztkach ścierniska pól kukurydzy. W wyniku rozdrobnienia następuje z jednej strony mechaniczne uśmiercenie larw, z drugiej natomiast przyspieszenie procesu rozkładu ścierniska. Pozbawia to larwy omacnicy prosowianki możliwości zimowania. Ponadto głębokie przyoranie zapobiega wykluwaniu się ćmy w maju. Ponieważ ćma omacnicy jest mobilna i przylatuje na pole kukurydzy w sposób aktywny, bardzo ważne jest konsekwentne, mechaniczne zwalczanie omacnicy w całym regionie.
Metoda biologiczna
Drugim elementem koncepcji zwalczania omacnicy prosowianki jest zastosowanie kruszynka Trichogramma. To naturalny, skuteczny wróg omacnicy prosowianki. Jako tak zwany parazytoid jaj składa swoje jajo w jaju omacnicy prosowianki, co skutkuje zabiciem larwy omacnicy prosowianki podczas rozwoju parazytoidu wewnątrz jaja żywiciela. Terminowe rozsianie dużej ilości Trichogramma powoduje tym samym spasożytowanie dużej ilości jaj omacnicy prosowianki przez samice o wielkości ok. 0,5 mm, dzięki czemu jaja omacnicy stają się nieszkodliwe. Dlatego tak istotny jest wybór optymalnego terminu aplikacji. Po wykluciu się larw omacnicy prosowianki kruszynek Trichogramma nie może już w niczym pomóc. Tutaj znajdziesz więcej informacji na temat wyboru optymalnego terminu aplikacji.
Metoda chemiczna
Na terenach, na których występuje również kukurydziana stonka korzeniowa, po aplikacji kruszynka Trichogramma przeprowadzane jest jeszcze rozsianie insektycydu. Także w tym przypadku wybór właściwego terminu odgrywa istotną rolę. Rozwiązaniem idealnym jest aplikacja w punkcie szczytowym lotów dojrzałych osobników lub w okresie wykluwania się larw. Zastosowanie insektycydów wymaga w razie potrzeby zastosowania specjalnych rozwiązań technicznych, jak np. ciągnik o dużym prześwicie.
